 |  |
 |
| غول آباد / نگارخانه / عكس / ميدان شاه در سال 1280 |
 برگه نخست |  عكس (6) |  نقاشي (2) |  فيلم (3) |  موزه (3) |
ميدان شاه در سال 1280 | |||||||||||||
    | |||||||||||||
پيش گفتاراين عكس فوق ارزشمند از «ميدان شاه» در حوالي سال هاي 1900 م (1280 ه.ش) توسط «سرتيپ ژنرال سر پرسي مولزورث سايكس» (1) -نظامي، سياستمدار و ايران پژوه نامي بريتانيايي- گرفته شده است. اين عكس كه بر روي شيشه گرفته شده است با شناسه «Sykes.240» در «موزه بريتانيا» (2) در «لندن» نگهداري مي شود. براي بازديد از اين عكس در آن موزه به اين نشاني برويد. چون متاسفانه اين تكيه باشكوه تخريب و شكافته شده و ميدان هم از هم پاشيده است، ارزش اين عكس صد چندان است. اين عكس افزون بر ارزش تاريخي و هنري، ارزش علمي فراواني هم دارد؛ چرا كه اين ميدان و تكيه هنوز براي پژوهشگران كاملاً شناخته شده نيست و اطلاعات زيادي هم از آن در دست نيست. اين عكس ارزشمند از يافته هاي «آقاي محمد مهدي جاوداني» است كه به همراه شمار ديگري از عكس ها و اسناد باارزش ديگر، به همه همشهريان و يزد دوستان هديه شده است. به اميد خدا روزي همين عكس تازه ياب، مرجع بازسازي ميدان و تكيه «شاه» قرار خواهد گرفت. | |||||||||||||
  نمودار تاريخي و تقريبي زمان ساخت برخي از ميدان هاي تاريخي و مهم يزد و بنا هاي مرتبط با آن ها. | |||||||||||||
تاريخچه ميدان شاه از آغاز تا اوجپيش از ميداندر كتاب هاي تاريخي «تاريخ يزد» و «تاريخ جديد يزد» كه هر دو مربوط به قرن 9 ه.ق هستند نام و يادي از «ميدان شاه» نيامده است؛ چرا كه طرح اين ميدان در آن زمان ها هنوز در انداخته نشده بود. اولين كتاب تاريخي يزد كه از اين ميدان نام مي برد «جامع مفيدي» مربوط به اواخر قرن 11 است. «استاد ايرج افشار» نخستين عمران اين مكان را كار «سيد غياث الدين بن شهاب الدين الحسيني» كه از اعيان و رجال قرن نهم يزد بوده مي داند. (3) «جعفر بن محمد جعفري» در اين باره مي نويسد: "در سال 838 ه.ق (813 ه.ش) «امير غياث الدين علي» در «محله در مدرسه عبد القادريه» در سر «كوچه كامرانان» خانه اي عالي و باغچه و زيرزمين و ديوان خانه اي بنا كرد و ساباطي رفيع و منيع بر در خانه. در آن ساباط، «آب تفت» جاري كرده .... در جنب خانه، حمامي عالي مروّح (4) با مسلخ (5) و بيت الماء (6) و حياض (7) قلتين (8) عمارت كرده و حوض هاي سنگ مرمر تراشيده و در ميان حمام حوضي عالي ساخته ....." (9) اين ديوان خانه و حمام در شهر بسيار مشهور بود و «شرف الدين علي يزدي» در وصف آن شعر ها گفته است. حمام در سال 843 ه.ق (818 ه.ش) به اتمام رسيد (10) و خود امير در 845 ه.ق (820 ه.ش) وفات يافت. (11) درست صد سال بعد، در حوالي سال 944 ه.ق (916 ه.ش) «شاه طهماسب صفوي» وزارت و داروغگي يزد را به «شاه سيد نور الدين نعمت الله باقي يزدي» سپرد و خواهر خود «خانش بيگم» -دختر بزرگ شاه اسماعيل- را به عقد وي درآورد. (12) «شاه نعمت الله يزدي»، همنام و نديده «شاه نعمت الله ولي» بود. «شاه طهماسب» كه كفايت و درايت «شاه نعمت الله يزدي» را سنجيده و ديده بود و به اين خاندان هم علاقه و دلبستگي داشت دست به اين نصب و وصل زد. بنابراين آن دولت خانه به «شاه نعمت الله باقي» رسيد. او چنان در آباداني و عمران آن محله كوشيد كه محله اي كه امروزه با نام «محله ميدان شاه» مي شناسيم به نام خودش «محله نعمت الله خاني» يا «محله نعمت الله باقي» خوانده شد. (13) پس از وفات «شاه نعمت الله باقي» در سال 971 ه.ق (943 ه.ش)، حكومت يزد و دولت خانه و آن زمين به تنها پسرش «امير غياث الدين محمد ميرميران يزدي» رسيد. | |||||||||||||
 عكس هوايي از ميدان شاه برداشته شده در سال 1335 ه.ش. خيابان سمت راست، خيابان قيام و سمت چپي، خيابان انقلاب است. شايد فضاي باز پشت تكيه كه در سمت چپ عكس نمايان است و اكنون هم حسينه شده است بازمانده ميدان شاه قديم باشد. گر چه اين مجموعه ارزشمند از عكس هاي هوايي سال 1335 اغلب كار ارتش روسيه خوانده مي شوند اما گويا كار سازمان جغرافيايي ارتش ايران است كه با همكاري مهندسان آمريكايي و تنها با هواپيماي روسي تهيه شده اند. عكس و متن: اهدايي يزدنگار؛ وبسايت | |||||||||||||
ميدان شاه قديم«غياث الدين ميرميران» در زمان حكومتش، در اين مكان، دولت خانه اي مشجر و باشكوه ساخت و جلوي در كاخش طرح ميداني درانداخت كه دورادورش غرفه و ايوان بود و بالايش تالار نقاره خانه هم داشت. دولت سراي او به نام «عمارت عباسيه» (14) يا «باغچه عباسي» (15) مشهور بود و ميدان جلوي خانه اش هم «ميدان شاه» خوانده مي شد. «محمد مفيد مستوفي بافقي» درباره اين اقدامات «غياث الدين ميرميران» زير عنوان «ذكر خانه بناي عباسي و جلو خان و ميدان شاه» مي نويسد: "... «امير غياث الدين محمد ميرميران» ... در «محله در مدرسه» به قرب عمارات «امير غياث الدين علي» طرح دولت خانه اي عالي انداخت و ايوان هاي زرنگار و قصر هاي رفيع نمودار گردانيده، از نزاهت (16) و خرمي رشك فردوس و غيرت افزاي قصور جنان ساخت. ... و طاقي كه با فلك الافلاك دم مساوات مي زند، دروازه دولت خانه قرار داده و نجاران هنرمند دروازه اي عالي ترتيب داده اند و آن منزل مرغوب به «عباسيه» مرسوم گشت. همچنين در فضاي وسيع، جلو خان و ميداني طرح انداخته، اطراف آن را صفه ها و ايوان ها ساخته و در هر ضلعي، طاقي در نهايت ارتفاع و استحكام به اتمام رسيده است. در برابر ميدان، تالاري در غايت بلندي و ارتفاع كه با قصر ناهيد برابري مي كرد ساخته بوده كه هر صبح و شام، صداي نقاره و نفير به گوش ساكنان فلك اثير (17) مي رسانيده اند. ..." (18) يكي از پسران «امير ميرميران»، «نور الدين نعمت الله» ملقب به «شاه نعمت الله چهارم» بود كه با «خانش بيگم» -دختر شاه طهماسب- ازدواج كرده بود. اين عروس «امير ميرميران» در كنار ساخت عمارات امير مشهور به «عمارت عباسيه»، مسجدي به ياد پدر خود و به نام «مسجد شاه طهماسب» ساخت. «امير ميرميران» كه از حاميان و ممدوحان «وحشي بافقي» بود و عروسش «خانش بيگم» هر دو در حوالي سال 999 ه.ق (970 ه.ش) وفات يافتند. پس، اولين «ميدان شاه» در يزد كار «امير ميرميران» بود كه تقريباً همزمان با ساخت «مسجد شاه» توسط عروسش «خانش بيگم» ساخته شده است. اما آن ميدان دقيقاً بر جاي كنوني «ميدان شاه» نيست. «عبد الحسين آيتي» معتقد است «ميدان شاه» ساخته «ميرميران» پشت «ميدان شاه» كنوني قرار داشته و آن ميدان كوچك پس از ساخته شدن «ميدان شاه جديد» در دويست سال بعدش، به نام «ميدان شاه قديم» خوانده مي شده است؛ هر چند كه خود «آيتي» هم اثري از آن ميدان قديمي نيافته است. (19) | |||||||||||||
  الف- وضعيت شماتيك ميدان امير چقماق و ميدان شاه و راسته بازار و خانه هاي ميان آن دو پيش از خيابان كشي ها در سال 1310 به قلم مهندس محمود توسلي. به نظر پژوهشگران، اين تكه از بافت تاريخي يزد يادگار باارزش ترين و باشكوه ترين بخش هاي شهرسازي باستاني مشرق زمين بود. متاسفانه بخش هاي نقطه چين و كم رنگ در خيابان كشي ها ويران شد. ب- شماتيك ميدان شاه به قلم دكتر وحيد وحدت زاد. ج- شماتيك ميدان شاه به قلم مهندس محمود توسلي. در اين نگاره، تكيه ميدان در نظر گرفته نشده است. د- شماتيك ميدان امير چخماق به قلم مهندس محمود توسلي. الف، ج و د: محمود توسلي / ب: وحيد وحدت زاد | |||||||||||||
ميدان شاه جديدپس از بيش از دو قرن از ساخته شدن ميدان اوليه، در اوايل قرن 13 ه.ق، طرح «ميدان شاه جديد» به دست نخستين خوانين يزد در انداخته شد. «استاد ايرج افشار» با استناد به «جامع جعفري» معتقد است كه «حاجي علي نقي خان بافقي» -پسر محمد تقي خان بافقي- كه پس از پدر از سال 1214 تا 1219 ه.ق (1178 تا 1183 ه.ش) حاكم يزد بود در محله «نعمت الله خاني» حسينيه اي وسيع ايجاد كرد و به مناسبت آن كه متصل به «مسجد شاه طهماسب» بود به «ميدان شاه» اشتهار يافت. (20) اما «عبد الحسين آيتي» كه شايد پنج سال حكومت «علي نقي خان» را در برابر پنجاه سال حكومت پدرش و كار زياد اين ميدان، كوتاه مي دانسته، معتقد است عمده كار ساخت اين ميدان كار خان بزرگ بوده و مي گويد «محمد تقي خان» در مقابل «ميدان شاه قديم»، ميداني وسيع بنا كرد كه «ميدان شاه» نام گرفت و بعد از او، فرزند ارشدش «علي نقي خان» قسمت پايين ميدان را گسترش داد. (21) زمان ساخت تكيه هم به احتمال زياد در همين ايام و به دست خان پسر باشد. از آن زمان تا حدود 150 سال بعد، يعني تا اواسط «سلسله پهلوي» و تا قبل از خيابان كشي ها، «ميدان شاه» بزرگ و تكيه اش به همان شكوه ماندند ولي طي اين زمان نام و آثار «ميدان شاه قديم» از ميان رفت. اين عكس نو ياب نيز مربوط به همين دوران شكوه است. هر چند بر خلاف يكي از عكس هاي قديمي «ميدان امير چقماق» (22) صورت قبري در اين عكس نمايان نيست ولي به احتمال زياد اين ميدان و حسينيه هم چون ديگر ميادين و حسينيه هاي يزد قبرستان بوده و حتي در غرفه هاي دور ميدان نيز گور هايي بوده است. جميع منابع، گورگاه «ذبيحي يزدي» -شاعر منظومه نرگسدان به سفارش «علامه مجلسي»- را در يكي از صفه هاي طرف قبله ميدان ذكر كرده اند. «محمد علي وامق يزدي» در تذكره خود در اين باره مي نويسد: "ذبيح كوي خليل «ملا محمد اسماعيل» ... در سنه 1116 ه.ق (1083 ه.ش) مرغ روحش از تنگناي جهان به فضاي گلشن جنان پرواز نموده، در صفه قبلي «ميدان شاه قديم يزد» كه در جنب «عباسيه» واقع است مدفون گرديده." (23) اين بود تاريخچه اي از آغاز تا زمان اوج زيبايي و كارآيي «ميدان شاه»؛ ميداني كه در كنار «ميدان امير چقماق»، دو ميدان، دو حسينيه و دو قطب بزرگ و باشكوه شهر يزد بودند. هر دو حسينيه داراي ميدان گاه، غرفه ها، كلك، تكيه و نخل بودند. گفته شده زماني «ميدان امير چقماق» مركز تجمع حيدري ها و «ميدان شاه» متعلق به نعمتي ها بوده است. | |||||||||||||
 دو عكس قديمي از ميدان شاه و تكيه و نخل آن. عكس پاييني مربوط به روز عاشورا و نخل برداري است. بالا: آتشكده يزدان، عبد الحسين آيتي / پايين: موزه وزيري | |||||||||||||
خاطراتي از ميدان شاه«ميرزا محمد نواب رضوي» در خاطراتش مي نويسد: "رسم ولايت يزد اين بود كه شب و روز عاشورا، دسته مي رفت به «دار الحكومه» و حكومت را دعوت مي كرد از براي آمدن به «ميدان ميرچقماق» و «ميدان شاه» و برداشتن نخل و توسط (24) محبوسين كه يكي دو تا مقصر را حكومت به آن ها مي بخشيد." (25) وي داستان ظهر عاشوراي محرم 1352 ه.ق (15 ارديبهشت 1312 ه.ش) كه حكومت نخل برداري را ممنوع كرده بوده را چنين روايت مي كند: ".... «دسته علما» هم روانه شده در راه، مردم گلاب و نقل بر سر دستجات نثار مي كردند؛ وارد «ميدان ميرچقماق» شده و دور نخل گردش كرده، روانه «ميدان شاه» شدند و به محض ورود به «ميدان شاه» اهالي يزد دو دفعه نخل را بلند كردند و سه دفعه دور سكوي وسط ميدان گردانيدند و بعد واعظين بالاي نخل رفته، هر يك روضه مفصلي خوانده و آمدند پايين و روانه منزل خود شدند و اَلحَمدُ لله تَعالي خون از دماغ كسي نريخت ...." (26) «حسين بشارت» هم شمايل آن ميدان را در كتابش چنين وصف مي كند: "اين ميدان را از چهار طرف صفه هايي احاطه كرده بود. جبهه غربي آن، صفه هاي چهار طبقه و داراي كاشي كاري زيبا بود. وسط ميدان يك سكوي كثير الاضلاع به ارتفاع تقريبي يك متر بود كه آن را «كلك» (/kā.lak/) مي گفتند. گويا شب هاي عاشورا روي آن هيزم و آتش فراوان روشن مي كردند و اطراف آن تعزيه خواني مي كرده اند. ضمناً نقل بزرگ را كه هنوز هم در گوشه ميدان مهجور افتاده به عنوان نماد ضريح «حضرت امام حسين» -ع- برداشته و در ميدان مي چرخانيدند." (27) «جلال گلشن» در خاطرات خود درباره كلك ميدان «امير چخماق» مي نويسد: "در وسط ميدان يك هشت ضلعي تقريباً به بلندي 2 متر و قطر 1.5 متر ساخته بودند و يزدي ها به آن «كلك» مي گفتند كه يكي هم در «ميدان شاه» بود؛ آن را هم «كلك» مي گفتند. از اول عاشورا و شروع محرم، يزدي ها از زن و مرد و پير و جوان دور اين كلك شمع روشن مي نمودند و نذر مي كردند كه حاجتشان برآورده شود." (28) | |||||||||||||
فضاي سه بعدي ميدان شاه در سال 1280 از ديد عابر ايستاده در مركز ميدان. پس از بارگذاري نما، با حركت دادن افقي موش روي تصوير، نماي ديد را به راست و چپ بچرخانيد. | |||||||||||||
نخل ميدان شاهمتاسفانه اطلاعات زيادي درباره قدمت نخل اين ميدان در دست نيست. قديمي ترين نخل شهر را «نخل ميدان امير چخماق» با قدمتي حدود نيم هزاره مي دانند و گويا بزرگترين نخل شهر «نخل ميدان شاه» است. «علي رضا آيت اللهي» در اين باره مي نويسد: "بزرگترين نخل هاي يزد به ترتيب نخل هاي «تكيه عباسيه» كه بعداً «ميدان شاه» خوانده شد، «تكيه امير چقماق» و «حسينيه گلچينان» بودند. .... در تابستان 1347 ه.ش سه بار نخل هاي «ميدان شاه» و «ميدان امير چقماق» را اندازه گرفتيم؛ «نخل ميدان شاه» از هر جهت بزرگتر بود." (29) «ميرزا محمد كاظميني» درباره توليت اين نخل مي نويسد: "اخبار موثقي در اختيار است كه نزديك به دويست سال پيش فردي به نام «مشهد علي» متولي «نخل بعثت» بوده و پس از او پسران وي «جواد»، «رسول»، و «حاج شيخ عبد الحسين» معروف به «كاظميني» متوالياً كار آذين بندي و نخل برداري را نظارت و راه اندازي مي نموده اند." (30) | |||||||||||||
 عمده بازمانده هاي پيكره تكيه و غرفه هاي ميدان شاه در گوشه غربي ميدان قرار دارد. باورش سخت است كه غرفه هاي روبرو روزي بخشي از آن تكيه باشكوه بوده است. متاسفانه پس از اين همه طرح و بازسازي و نما سازي هيچ كاري براي اين ميدان انجام نشده است. حداقل مي توان غرفه هاي تكيه را سفيد كاري كرد و طبقه سوم پنجمين ستون از غرف را هم بازسازي كرد. | |||||||||||||
نابودي تكيه و ميدان شاه در تغيير و تحولات سده اخيرهر چه تاريخچه چند صد ساله اين ميدان از آغاز تا اوج، زيبا و افتخار آميز بود، در عوض تاريخچه چند ده ساله فروپاشي اين ميدان و تكيه بسيار دلخراش و ذلت آور است. «ميدان شاه» تنها يك فضا و بناي معمولي نبود، بلكه سرمايه اي ملي و تجديد ناپذير بود كه ويران شد. «استاد محمود توسلي»، مجموعه «ميدان شاه» و «ميدان امير چقماق» و راسته بازار بين اين دو را از جمله غني ترين مجموعه فضا هاي شهري در ايران مي داند كه متاسفانه با ندانم كاري نابود شده يا به اين روز افتاده اند. (31) پاياني كه با آغاز مدرنيته و خيابان كشي ها شروع شد. "ورود اتومبيل و احداث خيابان ها را مي توان مهم ترين عامل تغيير شكل و بافت شهر دانست." (32) خيابان كشي ها در شهر يزد در سال 1310 ه.ش و با احداث «خيابان پهلوي» (33) شروع شد. "دوازده سال پس از ايجاد اولين خيابان يزد، كلنگ دومين خيابان يزد به زمين خورد و در سال 1322 ه.ش «خيابان شاه» كه بعد ها به نام «قيام» تغيير يافت بين «مجموعه امير چخماق» و «ميدان شاه» احداث شد." (34) اين اولين ضربه محكمي بود كه به بدنه ميدان خورد و آن را شكافت. "احداث «خيابان امير آباد» (35) در سال 1341 ه.ش در حكم ضربه نهايي به ميدان بود كه منجر به تخريب تكيه شد. در سال هاي 1348 ه.ش و 1352 ه.ش با احداث «خيابان شاه رضا» (36) و «خيابان سيد گلسرخ»، روند تقليل ميدان به فلكه تكميل شد و بدين ترتيب از ميداني باارزش كه روزگاري عرصه تظاهرات اجتماعي بود، جز چند گوشه، چيزي باقي نماند." (37) آن چه خيابان كشي ها را در شهر يزد فاجعه بار كرد، قرار گيري مركز ثقل خيابان هاي صليبي يعني خيابان هاي «پهلوي»، «شاه» و «سيد گلسرخ» بر دو فضاي عمومي ارزشمند «ميدان شاه» و «حسينيه امير چخماق» و نابودي آن ها بود. (38) "آن چه باز از اين هم قابل تامل تر مي نمايد، استقبال جامعه روشنفكر يزد از اين نماد تجدد بود." (39) اگر «خيابان شاه» در مسير مناسبي در جبهه شمالي بازار به تبعيت از بافت ارگانيك شهر و «خيابان پهلوي» در پشت «مجموعه امير چقماق» احداث مي شد، امروزه يزد داراي غني ترين مجموعه فضا هاي شهري در ايران بود. (40) "«ميدان امير چقماق» و «ميدان شاه» و راسته بازار بين آن ها در يزد، فضاي شهري مهمي بود كه در «دوره پهلوي» دچار تغييراتي بنيادين شد؛ به طوري كه امكان بازشناسي وضعيت پيشين آن ها دشوار است." (41) با اين همه، «وحيد وحدت زاد» چندين سال پيش دست به ابتكاري جالب زده و كوشش كرده با استفاده از «اصول هندسه مناظر و مرايا»، از روي نقاشي ها و عكس هاي قديمي يزد به پلان و نماي اين دو ميدان دست يابد. بخشي از نتايج كار ايشان را مي توانيد در اين مقاله بخوانيد. خدا بخواهد روزي اين پژوهش ها، مرجع بازسازي شكوهمند شهر قرار خواهد گرفت. | |||||||||||||
 عكس هوايي از وضع اسفناك ميدان شاه با نام جديد ميدان بعثت پيش از تخريب فلكه و درختكاري ها. خيابان هايي كه اين ميدان را از چهار طرف درانده اند به ترتيب سال ساخت عبارت اند از: 1- چپ عكس: خيابان شاه / خيابان قيام - سال 1322 2- راست عكس: خيابان امير آباد / خيابان انقلاب / سال 1341 3- بالاي عكس: خيابان شاه رضا / بلوار امامزاده جعفر (ع) - سال 1348 4- پايين عكس: خيابان سيد گل سرخ - سال 1352 عكاس: مهدي خبره دست؛ وبسايت | |||||||||||||
پس گفتاردر پايان، باز به خود عكس باز مي گرديم و اين ميدان، حسينيه و تكيه باشكوه و آرام را مي نگريم. زنان ايستاده در سايه و دختر بچه در سمت راست و مردان عبوري در ته عكس، جنبه اي انساني به عكس داده اند. كلك بزرگ و پهن و كم ارتفاع ميدان همان گونه كه «نواب وكيل» هم آن را خوانده بيشتر به «سكو» مي ماند. كدامين كارگردان و كدامين فيلم خواهد توانست صحنه آتش افروزي روي اين كلك و اجراي تعزيه در شب هاي عاشورا را بازآفريند؟ مي توانيم پس از مشاهده ميدان و تكيه، از دو گذري كه از زير تكيه مي گذرند رد بشويم. كوچه سمت چپي هنوز هم موجود است، اما گذر سمت راستي در هيچ يك از منابع و نقشه هايي كه از ميدان رسم شده در نظر گرفته نشده است. تقارن اين تكيه حتي در مورد كوچه ها هم رعايت شده است. سپيدي تكيه بسيار زيبا است و آن را به خوبي از غرفه هاي دور ميدان جدا ساخته است. رنگ تيره طاق غرفه هاي مياني و پاييني هم بر زيبايي تكيه افزوده است. ستون دار بودن غرفه شاه نشين هم كه شايد براي ايجاد سايه در اين غرفه بوده جالب توجه است. خلاصه اين كه اين ميدان و تكيه پر بود از نكته هاي علمي و تناسبات هنري. در پايان، خواهشمنديم از شما دانايان كه نكات و ظرايف اين عكس و ميدان را براي همه ما بيان بفرماييد. اميدواريم به اميد خدا «ميدان شاه» كه نام هاي «ميدان مصطفي خميني» و «ميدان بعثت» را هم بر خود گرفته از اين وضع اسفناك و آشفته بيرون آيد و بار ديگر به شكوه و آرامش يك قرن پيش خود باز گردد. | |||||||||||||
 عكس قديمي ميدان شاه يزد با ته رنگي جديد. | |||||||||||||
| پاورقي: (1) Brigadier General Sir Percy Molesworth Sykes (2) British Museum; Link (3) ايرج افشار؛ يادگار هاي يزد؛ جلد 2؛ ص 703(4) = راحتي بخش، خوشي دهنده، آسايش دهند، خوشبوي شده، باروح (5) = رختكن، سر بينه، سر حمام؛ آن جايي كه در گرمابه رخت را بيرون آورند و بر تن كنند. (6) = بيت الخلا، مستراح (7) = جمع حوض، حوض ها (8) قلتين به معناي دو كوزه بزرگ است كه در فقه اهل سنت يكي از پيمانه هاي شرعي آب است. (9) جعفر بن محمد بن حسن جعفري؛ تاريخ يزد؛ ص 76 - 66 (10) ايرج افشار؛ يادگار هاي يزد؛ جلد 2؛ ص 703 (11) جعفر بن محمد بن حسن جعفري؛ تاريخ يزد، ص 133 (12) محمد رضا ابويي مهريزي؛ سادات نعمت اللهي يزد در عهد صفوي؛ ص 131 (13) ايرج افشار؛ يادگار هاي يزد؛ جلد 2؛ ص 703 | محمد جعفر منشي نائيني طرب؛ جامع جعفري؛ ورق 167 a (14) محمد مفيد مستوفي بافقي؛ جامع مفيدي؛ جلد 1؛ ص 181 (15) محمد مفيد مستوفي بافقي؛ جامع مفيدي؛ جلد 1؛ ص 197 (16) = خرمي، پاكي، پاكيزگي، بي گناهي (17) = آسمان، آتش كره، فلك الافلاك (18) محمد مفيد مستوفي بافقي؛ جامع مفيدي؛ جلد 2؛ ص 65 و 66 (19) عبد الحسين آيتي؛ آتشكده يزدان؛ ص 236 (20) ايرج افشار؛ يادگار هاي يزد؛ جلد 2؛ ص 703 | محمد جعفر منشي نائيني طرب؛ جامع جعفري؛ ورق 167 a (21) عبد الحسين آيتي؛ آتشكده يزدان؛ ص 236 (22) عكس «ميدان امير چخماق يزد» اثر «پليس جنوب» را در اين برگه بنگريد. (23) محمد علي وامق يزدي؛ تذكره ميكده؛ ص 356 و 357 (24) = وساطت كردن، ميانجي گري كردن، پا در مياني كردن (25) ميرزا محمد نواب رضوي؛ خاطرات وكيل التوليه؛ جلد 2؛ ص 1136 و 1137 (26) ميرزا محمد نواب رضوي؛ خاطرات وكيل التوليه؛ جلد 2؛ ص 1138 (27) حسين بشارت؛ يزد، شهر من؛ ص 65 (28) جلال گلشن؛ يزد ديروز؛ ص 19 (29) علي رضا آيت اللهي؛ تارنماي شناخت مردم ايران، شما؛ پرسه امام حسين در يزد در سال 1347 - 1346؛ شناسه 244؛ پيوند (30) ميرزا محمد كاظميني؛ نخل، آينه گردان عشق؛ ص 35 (31) محمود توسلي؛ ساخت شهر و معماري در اقليم گرم و خشك ايران؛ ص 46 (32) مهدي دهقان منشادي و ليلا السادات هاشمي باجگاني؛ يك قرن دگرگوني؛ جلد 1؛ ص 162 (33) خيابان امام (34) مهدي دهقان منشادي و ليلا السادات هاشمي باجگاني؛ يك قرن دگرگوني؛ جلد 1؛ ص 168 (35) خيابان انقلاب (36) بلوار امامزاده جعفر -ع- (37) وحيد وحدت زاد؛ مجله صفه؛ شماره پياپي 47؛ ريخت شناسي فضا هاي شهري با اعمال اصول پرسپكتيو در مطالعه موردي ميدان شاه و ميدان امير چخماق در يزد؛ پيوند (38) محمود توسلي؛ طراحي فضاي شهري؛ جلد 1؛ ص 51 (39) وحيد وحدت زاد؛ مجله هنر هاي زيبا؛ شماره پياپي 31؛ تاملي بر شهرسازي دوره پهلوي اول در مطالعه موردي شهر يزد؛ پيوند و پيوند (40) محمود توسلي؛ ساخت شهر و معماري در اقليم گرم و خشك ايران؛ ص 46 (41) وحيد وحدت زاد؛ مجله صفه؛ شماره پياپي 47؛ ريخت شناسي فضا هاي شهري با اعمال اصول پرسپكتيو در مطالعه موردي ميدان شاه و ميدان امير چخماق در يزد؛ پيوند | |||||||||||||
امتياز شما به اين مقاله چيست؟ | |||||||||||||
ديدگاه شما درباره اين مقاله چيست؟ | |||||||||||||
ديدگاه هاي خوانندگان درباره اين مقاله
| |||||||||||||
ويژگي هاي اين مقاله
|
